Rijke landen hebben de markt voor COVID-19-vaccins in het nauw gedreven. Hier zijn vier strategieën om de rest van de wereld te beschermen.
De COVID-19-rapportage van de wetenschap wordt ondersteund door de Heising-Simons Foundation
In januari gaf de directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), Tedros Adhanom Ghebreyesus, een botte waarschuwing. De wereld stond “op de rand van een catastrofale morele mislukking”, zei hij. Rijke landen kochten beschikbare COVID-19-vaccins op en lieten kleine hoeveelheden over voor anderen – een herhaling van wat er gebeurde tijdens de grieppandemie van 2009. “De prijs van deze mislukking zal worden betaald met levens en middelen van bestaan in de armste landen ter wereld”, zei Tedros.
Hij had gelijk. Tegenwoordig vaccineren sommige rijke landen kinderen vanaf 12 jaar, die een extreem laag risico lopen op het ontwikkelen van ernstige COVID-19, terwijl armere landen niet eens genoeg schoten hebben voor gezondheidswerkers. Bijna 85% van de COVID-19-vaccindoses die tot nu toe zijn toegediend, is naar mensen in landen met een hoog inkomen en hogere middeninkomenslanden gegaan. De landen met het laagste bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking hebben slechts 0,3%.
Tedros hekelde de “schandalige ongelijkheid” opnieuw in zijn openingstoespraak op de Wereldgezondheidsvergadering op 24 mei. Tegen september moet minstens 10% van de bevolking in elk land zijn ingeënt, zei hij.
Verschillen in de wereldwijde gezondheid zijn niets nieuws. Levensreddende therapieën zoals monoklonale antilichamen zijn in grote delen van de wereld niet beschikbaar. Zelfs vaccins en medicijnen die centen kosten om te maken, bereiken de miljoenen mensen die ze nodig hebben niet. Maar de COVID-19-crisis heeft de ongelijkheden op een duidelijke, acute manier blootgelegd. Terwijl de normaliteit terugkeert bij de voorlopers van vaccins zoals Israël, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, bezwijkt het Indiase gezondheidssysteem onder de stijgende aantallen gevallen – en de wereld registreert nog steeds bijna 5 miljoen gevallen en meer dan 80.000 doden per week.
Afgezien van het morele argument, is er een zeer praktische reden om te proberen vaccins eerlijker te verdelen: geen enkel deel van de wereld kan zich veilig voelen als de pandemie ergens anders woedt, waardoor het risico bestaat van herintroductie en het uitzetten van potentieel gevaarlijkere virale mutanten.
Het kan misschien beter worden. De COVID-19 Vaccines Global Access (COVAX) -faciliteit, een non-profitorganisatie, koopt shots in bulk met korting en distribueert ze naar ‘s werelds meest beperkte middelen. Hoewel het zojuist in grote problemen verkeert, deels omdat de belangrijkste leverancier, gevestigd in India, zijn beloften niet nakomt, is er reden om hoopvol te zijn: veel rijke landen zullen binnenkort grote hoeveelheden overtollige vaccins hebben – 1 miljard doses 4 maanden na nu, volgens één projectie – dat ze konden doneren aan landen in nood.
De productiecapaciteit neemt ook snel toe. Sommige projecties suggereren dat er dit jaar genoeg vaccin beschikbaar zou kunnen zijn om iedereen in de wereld minstens één dosis te geven, hoewel het nog steeds een grote uitdaging zou zijn om ze in elk land en in elke arm te krijgen. Voor de langere termijn zijn er plannen om in meer delen van de wereld vaccinproductiefaciliteiten te bouwen om voorraden op te pompen, zowel voor deze pandemie als voor toekomstige.
Hier is een overzicht van al deze inspanningen – en wanneer ze verlichting kunnen bieden.
Covax
COVAX is in april 2020 opgericht om te voorkomen dat precies het scenario zich nu afspeelt. Gezamenlijk geleid door de WHO, de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI), en Gavi, de Vaccine Alliance, had de organisatie als doel landen samen te brengen om te investeren in verschillende vaccinkandidaten die ze vervolgens eerlijk onder de deelnemers zou verdelen. Landen met een hoog inkomen, bedrijven en filantropische organisaties zouden de rekening betalen van de 92 armste landen.
Aanvankelijk leek het te werken: bijna elk land ter wereld heeft zich aangemeld en COVAX begon zijn eerste vaccindoses af te geven op 24 februari, slechts 2 maanden nadat de vaccinaties in Europa begonnen. Maar COVAX had niet het geld om te concurreren met rijke landen die de markt al vroeg in het nauw dreef door aankoopovereenkomsten te sluiten met vaccinmakers. “Het was langzamer dan iemand zou hebben gewild bij het sluiten van deals”, zegt Nicole Lurie, directeur van CEPI in de VS. “Dat was echt een frustratie.”
Een andere grote klap kwam in maart, toen de torenhoge COVID-19-gevallen thuis het Serum Institute of India – waar COVAX op vertrouwde als haar belangrijkste leverancier – de export stopzetten van zijn vaccin, gemaakt in samenwerking met AstraZeneca en de Universiteit van Oxford. De export mag pas aan het einde van het jaar worden hervat (zie p. 896). “We zitten een beetje in een crisis”, zegt Seth Berkley, hoofd van GAVI. COVAX zal eind juni 190 miljoen doses tekort komen. “We proberen nu dat gat te vullen”, zegt hij. Vanaf 23 mei 125 landenhad slechts 68 miljoen vaccindoses van COVAX gekregen.
Het serum zou eerder dan december kunnen worden verzonden, zegt Berkley, maar als dat niet het geval is, zou COVAX tegen het einde van dit jaar een tekort van 1 miljard doses kunnen hebben. “Wat we dachten dat COVAX zou voorkomen, gebeurt”, erkent Soumya Swaminathan, hoofdwetenschapper van de WHO.
Donaties van vaccins uit rijke landen kunnen hierbij helpen. Omdat het in 2020 onduidelijk was welke vaccins zouden kunnen werken, hebben veel landen grote deals gesloten met meerdere bedrijven; de Verenigde Staten en de Europese Unie hebben op voorhand genoeg gekocht om hun bevolking bijvoorbeeld drie keer te vaccineren. Hoewel niet al die doses zijn binnengekomen, hebben de Verenigde Staten al een overschot, en Europa zou deze zomer voldoende vaccin moeten hebben voor al zijn inwoners. Aandelen koers Adyen is verkocht.
Rijke landen zouden tegen 1 september 1 miljard doses aan COVAX moeten doneren en nog eens miljard tegen medio 2022, stelt een rapport dat begin mei is gepubliceerd door het Independent Panel for Pandemic Preparedness and Response (IPPPR). Mark Dybul, voormalig hoofd van het noodplan voor aidsbestrijding van de Amerikaanse regering en lid van IPPPR, zegt dat dit dringend is. “We moeten echt aandringen en versnellen en al het overtollige overschot zo snel mogelijk wegwerken”, zegt hij.
Veel rijke landen, die zich zorgen maken over virale varianten en nieuwe uitbraken, aarzelen om vaccins op te geven die ze misschien nog nodig hebben, zegt Berkley: “Er zijn momenteel veel onbekenden die mensen nerveus maken.” Maar de donaties zijn al begonnen. Noorwegen en Nieuw-Zeeland hebben het vaccin waarvoor ze in aanmerking kwamen via COVAX allebei teruggegeven aan de instelling. Sommige Europese landen zijn bereid om voorraden AstraZeneca-Oxford-shots te doneren, waarvan het gebruik daar onlangs was beperkt tot oudere leeftijdsgroepen omdat ze een zeldzame maar ernstige stollingsstoornis kunnen veroorzaken. De grootste toezegging tot nu toe komt van de regering Biden, die tot doel heeft eind juni 80 miljoen doses te doneren, waaronder 60 miljoen doses van het AstraZeneca-Oxford-vaccin.
Er is ook hoop dat COVAX meer vaccins aan zijn arsenaal kan toevoegen. Het is sterk afhankelijk van AstraZeneca en zijn partners omdat hun op adenovirus gebaseerde vaccin goedkoop is en, in tegenstelling tot messenger RNA (mRNA) -vaccins, in gewone koelkasten kan worden vervoerd. Toch kwamen Pfizer en zijn partner BioNTech in januari overeen om COVAX dit jaar tot 40 miljoen doses van zijn mRNA-vaccin te verkopen. Op 3 mei volgde Moderna met een deal om dit jaar 34 miljoen doses van zijn mRNA-shot te verkopen en 444 miljoen in 2022. Beide bedrijven zeiden dat ze COVAX een korting zouden geven, maar maakten hun prijs niet bekend.
Tijdens de World Health Assembly deed Tedros een gedurfde oproep aan alle fabrikanten om een nieuw product aan COVAX aan te bieden voordat het op de markt wordt gebracht, of om 50% van hun doses aan de faciliteit te besteden.
Productie uitbreiden
Tot op heden hebben alle fabrikanten samen minder dan 2 miljard doses COVID-19-vaccins verspreid, waarvan de meeste twee injecties vereisen. Maar er komt nog veel meer vaccin aan. Veel van de 14 fabrikanten van geautoriseerde producten gaan door met het bouwen van nieuwe fabrieken, contracten met andere fabrikanten en het verhelpen van productiestoringen.
Pfizer en BioNTech hopen tegen het einde van het jaar ongeveer 3 miljard doses te produceren, waarvan ze een derde willen aanbieden aan COVAX of rechtstreeks aan lage- en middeninkomenslanden. Moderna is gestegen tot 1 miljard. Drie miljard extra doses zouden afkomstig kunnen zijn van het conglomeraat dat wordt georganiseerd door AstraZeneca en Oxford, waaronder Serum en verschillende andere vaccinmakers. Drie in China gevestigde bedrijven zeggen dat ze dit jaar samen 3 miljard doses van hun vaccins kunnen pompen, en Johnson & Johnson hoopt nog eens 1 miljard doses van zijn enkelvoudige vaccin toe te voegen. Ongeveer 850 miljoen doses van het Russische Sputnik V-vaccin zouden afkomstig kunnen zijn van het Gamaleya Research Institute of Epidemiology and Microbiology en zijn contractfabrikanten. En bedrijven zoals Novavax, CureVac en Clover Biopharmaceuticals hebben allemaal vaccins in werkzaamheidsonderzoeken en hopen op marktautorisaties in de komende maanden.
Alles bij elkaar genomen kunnen 14 miljard doses de fabrieken verlaten voordat het jaar voorbij is, volgens een document dat voorafgaand aan een top in maart is geschreven over het verhogen van het productietempo. Dat is een verrassend aantal – vóór de pandemie produceerden alle vaccinmakers ter wereld samen maximaal 5,5 miljard doses per jaar – en het document benadrukt dat dit het beste van alle scenario’s is. “We hebben een aantal productie-uitdagingen die het onwaarschijnlijk maken dat we de ambitie van 14 miljard euro kunnen waarmaken”, waarschuwt Lurie, die hielp bij het organiseren van de bijeenkomst.
Grondstoffen, zoals wegwerpzakken voor bioreactoren, filters en celkweekmedia, vormen de grootste uitdaging. “De input van grondstoffen heeft de verwachte vraag lang niet bijgehouden”, zegt Lurie. Vertragingen bij het importeren en exporteren hebben de tekorten verergerd, en reisverboden hebben het moeilijk gemaakt om experts over de hele wereld te verplaatsen om productiefouten op te lossen. Bijna elke vaccine producer heeft de oorspronkelijke beloftes niet waargemaakt.
Nieuwe virale varianten die vaccin-geïnduceerde immuniteit omzeilen, zouden de bruikbaarheid van de vaccins kunnen beperken, evenals veiligheidsproblemen. Het schot van AstraZeneca-Oxford viel in Zuid-Afrika uit de gratie omdat het mislukte tegen een variant, en de Europese Unie is van plan het vaccin geleidelijk stop te zetten vanwege de zeldzame stollingsstoornis. De Chinese vaccins Sinopharm en Sinovac Biotech hebben in sommige onderzoeken een veel lagere werkzaamheid dan andere producten en vereisen mogelijk een derde injectie na zes maanden. Wat zijn goede aandelen?
De vraag naar meerdere vaccins zou ook kunnen afnemen omdat mRNA-vaccins zo goed werken en gemakkelijk kunnen worden aangepast voor nieuwe varianten. Ze weghouden uit grote delen van de wereld kan als een onrechtvaardigheid worden beschouwd, zegt virale immunoloog Lawrence Corey van het Fred Hutchinson Cancer Research Center. “We zullen in onze menselijkheid worden beoordeeld op hoe we de technologieën gebruiken”, zegt hij.
Kennis delen
Door meer bedrijven toe te staan de vaccinrecepten te volgen die door enkelen zijn ontwikkeld – en soms fel beschermd – kunnen ook de output toenemen. AstraZeneca en Oxford verstrekten een licentie voor hun vaccin aan Serum en hielpen het bedrijf vervolgens om het in India te leren produceren, een intensief proces dat bekend staat als technologieoverdracht. De meeste vaccinbedrijven zijn echter teruggeschrokken voor dergelijke deals.
Er zijn verschillende ideeën naar voren gebracht om dat te veranderen. In mei 2020 lanceerde de WHO de COVID-19 Technology Access Pool (C-TAP), een systeem waarbij bedrijven met bewezen producten vrijwillig hun knowhow en intellectueel eigendom (IP) delen. De hoop was dat nieuwe fabrikanten alles wat ze nodig hadden van C-TAP konden plukken, tegen een redelijke vergoeding of gratis, om hun eigen producten te gaan maken. Maar C-TAP moet nog deelnemers aantrekken, omdat, zeggen critici, bedrijven monopolies willen behouden en delen als een bedreiging voor de winst zien. Dat heeft de roep om drastischer maatregelen versterkt, waaronder het wegnemen van de hoeksteen van hun intellectuele eigendom: het octrooi.
In oktober 2020 vroegen India en Zuid-Afrika de Wereldhandelsorganisatie (WTO) om verregaande afstand te doen van octrooien en andere intellectuele eigendommen die betrekking hebben op “preventie, inperking of behandeling van COVID-19.” Het idee heeft weinig vooruitgang geboekt, hoewel de voorstanders op 5 mei bemoedigd waren toen de Amerikaanse handelsvertegenwoordiger Katherine Tai een verklaring aflegde waarin hij expliciet een WTO-vrijstelling voor COVID-19-vaccins ondersteunde. “Dit is een wereldwijde gezondheidscrisis en de buitengewone omstandigheden van de COVID-19-pandemie vragen om buitengewone maatregelen”, zei Tai.
Een zending van het AstraZeneca-Oxford COVID-19-vaccin arriveert op 7 mei in Accra, Ghana. COVAX, dat de doses leverde, heeft een trage start gehad.
De farmaceutische industrie hekelde de verklaring en voerde aan dat het weggeven van intellectuele eigendom de prikkel om te innoveren zou wegnemen. Onervaren nieuwe vaccinfabrikanten zouden ook de beperkte voorraad grondstoffen aftappen, waarschuwde Pfizer-CEO Albert Bourla in een recente brief, “waardoor de veiligheid en beveiliging van iedereen in gevaar komt.” Moderna CEO Stéphane Bancel zei dat het afzien van patenten “de verkeerde vraag” is, omdat nieuwe bedrijven dit of volgend jaar geen mRNA-vaccins zouden kunnen produceren, “de meest kritieke tijd van de pandemie”. Hoewel Moderna heeft beloofd haar eigen COVID-19-gerelateerde IE-rechten tijdens de pandemie niet af te dwingen, vereist het maken van het vaccin nog steeds licentieovereenkomsten met andere octrooihouders – waaronder een cruciale die in het bezit is van de University of Pennsylvania – en, belangrijker nog, kennis. hoe.
Martin Friede, die helpt bij het coördineren van vaccinonderzoek bij de WHO, juicht Moderna toe voor het afzien van zijn patenten, maar is het ermee eens dat “het patent op zichzelf nutteloos is”. Nieuwe bedrijven zouden nog steeds faciliteiten moeten opzetten, personeel moeten opleiden en leren hoe ze de vaccins moeten produceren. Een patent is een recept, maar maakt je nog geen chef, zegt Friede: “Ik heb veel kookboeken in mijn keuken, maar je zou niet naar mijn huis willen komen als ik aan het koken ben.” Hij en zijn collega’s proberen een trainingscentrum te creëren waar wetenschappers en fabrikanten uit lage- en middeninkomenslanden kunnen leren hoe ze het industriële proces voor mRNA-vaccins kunnen opzetten. “Je gaat terug naar je instelling, en in plaats van jaren te besteden aan het opzetten ervan, ben je binnen een paar maanden weer aan het werk”, zegt hij.
James Love, die de niet-gouvernementele organisatie Knowledge Ecology International leidt, zegt dat het afzien van patenten het proces voor veel aspirant-vaccinmakers zou op gang brengen. “Het is al anderhalf jaar illegaal om zelfs maar aan deze vaccins te werken”, zegt Love. “Wie gaat er investeren in de ontwikkeling van iets waar het illegaal is?”
Anderen zeggen dat de dreiging van ontheffingen van octrooien als een knuppel kan werken en grote farmaceutische bedrijven kan dwingen hun octrooien en expertise te delen. IPPPR schreef in zijn rapport aan de WHO dat IP-ontheffingen moeten worden geïmplementeerd als bedrijven niet binnen drie maanden onderhandelen over vrijwillige licenties en technologieoverdracht.
Dat heeft in het verleden gewerkt, zegt Dybul: Lifesaving antiretroviral drugs developed in de jaren negentig bleef lang te duur voor de meeste hiv-geïnfecteerden. Maar de dreiging dat hun patenten zouden worden gestoomd, bracht Big Pharma ertoe zijn kennis te delen met producenten van generieke geneesmiddelen, en de prijzen kelderden. Voor Dybul weerspiegelt de reactie van de vaccinmakers vandaag wat farmaceutische bedrijven toen zeiden: “Laat ons maar produceren, we weten hoe het moet, het is te ingewikkeld, het kan niet.” Maar hij erkent dat vaccins moeilijker te produceren zijn dan medicijnen.
Idealiter zegt Friede dat hij zou willen dat Pfizer, BioNTech en Moderna ‘met ons spelen’ en helpen bij het opzetten van de trainingsfaciliteit, maar hij vraagt hulp van andere makers van mRNA-vaccins die hun eigen octrooiportfolio’s hebben maar nog niet vergunning hebben gekregen.
Bouwplanten wereldwijd
Door IP vrij te maken, zouden bestaande fabrieken vaccins kunnen produceren die nu verboden terrein zijn. Maar op de lange termijn zullen extra fabrieken nodig zijn om aan de behoeften van de have-nots te voldoen – niet alleen voor deze pandemie, maar ook voor toekomstige. COVID-19-varianten en afnemende immuniteit voor het virus zouden elk een jaarlijkse behoefte kunnen creëren aan enkele miljarden vaccindoses. En als er een nieuwe ziekte opduikt, zou de wereld opnieuw miljarden doses nieuwe vaccins nodig kunnen hebben.
De onbillijke manier waarop COVID-19-vaccins zijn uitgerold, onderstreept de beperkingen van een systeem dat de productiekracht op een paar locaties concentreert, zegt Leena Menghaney, hoofd van de Doctors Without Borders Access-campagne voor Zuidoost-Azië. Het grootste deel van de doses COVID-19-vaccins tot dusver is gedaan in de Verenigde Staten, China, India en Europa – en ze hebben allemaal de druk gevoeld om eerst hun eigen mensen te vaccineren. “Zodra we klaar zijn met de onze, zullen we het je geven: dat argument is erg in je gezicht en het is de subtekst van het hele gesprek”, zegt Menghaney.
Jeremy Farrar, hoofd van de Wellcome Trust, stelt voor om mondiale ondernemingszones op te richten die vaccins produceren in landen met een kleine populatie, zoals Senegal, Singapore, Costa Rica of Rwanda. “Ze zouden heel snel een vaccin voor hun eigen huisgenoten kunnen leveren en zouden dan knooppunten voor de hele wereld kunnen worden”, zegt hij. En hij pleit ervoor dat landen samenkomen en ‘risicovolle’ investeringen doen – gokken die misschien niet renderen – in deze nieuwe fabrieken.
De Rwandese president Paul Kagame zei op een conferentie van de Afrikaanse Unie op 13 april dat zijn land al met verschillende fabrikanten heeft gesproken over de bouw van een mRNA-fabriek. Een van hen, GreenLight BioSciences, heeft een “blauwdruk voor het vaccineren van de wereld” uitgegeven met kleine, modulaire mRNA-planten die het in Massachusetts kan bouwen en overal kan verzenden. Een enkele productieruimte, ongeveer de grootte van vier zeecontainers, zou het meeste uit zijn eigen grondstoffen kunnen halen en 17 miljoen doses per maand kunnen produceren. Voor ongeveer $ 200 miljoen zegt het bedrijf dat het een mini-vaccinfabriek en een ‘cleanroom’ zou kunnen leveren om het te huisvesten. Het bedrijf zegt dat een van deze al binnen 1 jaar na ondertekening van een overeenkomst operationeel zou kunnen zijn. “Je zou ons vermogen om pandemieën te bestrijden een sprong kunnen maken”, zegt Dybul.
Mark Feinberg, hoofd van het International Aids Vaccine Initiative, vindt het een goed idee, maar zegt dat het met veel hindernissen te maken heeft. Grote vaccinmakers hebben schaalvoordelen, betrouwbare toeleveringsketens voor grondstoffen, strenge kwaliteitscontrole en regelmatige inspecties, zegt Feinberg. “Rwanda is een geweldige plek in termen van volksgezondheid en toewijding aan innovatie”, zegt hij, maar “het is niet alsof je met je vingers knipt en opeens zijn er zeer capabele mensen die elk detail van het fabricageproces kennen en kunnen garanderen dat het werkt zoals het hoort. ” Het is ook onduidelijk wat vaccinplanten en personeel zouden doen tussen pandemieën door.
Na anderhalf jaar na de pandemie heeft COVID-19 een helder licht geschenen op enorm gecompliceerde kwesties. “De uitdaging die hier wordt aangegaan is ongekend: je wilt iedereen op aarde vaccineren. Dat is nog nooit eerder gedaan ”, zegt Feinberg. “Je zou kunnen zeggen: als we dit in drie jaar doen, is dat een prestatie die ongekend is in de geschiedenis van het menselijk ras. Maar als je echt nadenkt over de tragedie die COVID oplegt, lijkt dat een heel lange, lange tijd. ”
